Ήρθε λοιπόν και για μένα, ως νέα μητέρα, αυτή η αμήχανη στιγμή στην παιδική χαρά, όταν ένα παιδί διανοήθηκε να πάρει το παιχνίδι του γιου μου κι εκείνος το άρπαξε πίσω με αποφασιστικότητα! Η αρπαγή βέβαια συνοδευόταν με ουρλιαχτά και κλάματα σε βαθμό που γύρισαν όλοι όσοι ήταν εκεί γύρω και με κοίταξαν… Κι εκείνη τη στιγμή
ό,τι γνώση είχα πάνω στο θέμα για την σωστή αντιμετώπιση του συμβάντος πήγε για λίγο “περίπατο” μαζί με την υπερηφάνειά μου. Τη θέση τους πήρε ένα αίσθημα ντροπής που το δικό μου παιδί όχι μόνο δε μοιράζεται τα πράγματά του αλλά ξεσπάει και με αυτόν τον τρόπο! Γιατί όμως νιώθουμε έτσι εμείς οι γονείς σε τέτοιες περιπτώσεις;
Αυτό συμβαίνει γιατί οι πρώτες αυθόρμητες σκέψεις που κάνουμε και τα πρώτα συναισθήματα που νιώθουμε, βασίζονται στις ήδη κατακτημένες από εμάς κοινωνικές δεξιότητες (π.χ. μοίρασμα, διαχείριση συναισθήματος και λεκτική έκφραση με ήρεμο τρόπο) και στην ανάγκη μας να είμαστε αποδεκτοί και να μη δίνουμε δικαιώματα στους άλλους να μας κρίνουν για το γονεϊκό μας ρόλο. Από την άλλη μεριά, είναι κι οι γονείς του άλλου παιδιού, οι οποίοι βασισμένοι στα δικά τους συναισθήματα παρεξηγούνται που το παιδί σου δεν είναι πρόθυμο ή έτοιμο να μοιραστεί τα παιχνίδια του ή που δεν το ανάγκασες εσύ ως γονέας να τα μοιραστεί. Ένας βασικός λόγος για αυτό,μπορεί να είναι ότι δυσκολεύονται να διαχειριστούν τη ματαίωση που βιώνει το δικό τους παιδί εκείνη τη στιγμή. Είναι λογικό και πλήρως αποδεκτό, γιατί συνήθως η αγάπη για τα παιδιά μας μάς κάνει υπερπροστατευτικούς. Δε θέλουμε να πονάνε! Πολλές φορές όμως αναρωτιέμαι αν πραγματικά στενοχωρήθηκε το παιδί που δεν κατάφερε να πάρει το παιχνίδι που ήθελε ή αν απλά οι γονείς το υπέθεσαν με βάση το δικό τους συναίσθημα (θέμα για μεγάλη συζήτηση!).
Τι συμβαίνει λοιπόν σε αυτό το υπέροχο και πολύπλοκο μυαλουδάκι που οδηγεί στην δυσκολία του "μοιράσματος";
- Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά βρίσκονται στο στάδιο του “εγωκεντρισμού” που σημαίνει ότι είναι παγιδευμένα στον δικό τους τρόπο σκέψης και δε μπορούν να δουν τα πράγματα από την πλευρά του άλλου. Μάλιστα τα παιδιά 1-2 χρονών περίπου αντιλαμβάνονται τα αντικείμενα που τους ενδιαφέρουν ή θεωρούν δικά τους ως προέκταση του εαυτού τους. Εσείς λοιπόν πως θα νιώθατε αν κάποιος τραβούσε το χέρι σας και απαιτούσε να του το δώσετε; (Υπερβάλλω λιγάκι αλλά νομίζω καταλάβατε το νόημα!).
- Αρχίζουν και καταλαβαίνουν την έννοια της κτητικότητας και αναπτύσσουν μια έντονη αίσθηση του εαυτού κι αυτό τους οδηγεί σε μεγαλύτερη διεκδικητικότητα.
- Δεν έχουν κατακτήσει ακόμη τον χρόνο, οπότε νομίζουν ότι αν μοιραστούν κάτι θα χαθεί για πάντα. Τέλος,
- Έρευνα έχει δείξει ότι όταν τα παιδιά δε γνωρίζονται μεταξύ τους υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες να μοιραστούν και τα ποσοστά μειώνονται όσο μειώνεται και η ηλικία (3-4 χρονών έχουν τις λιγότερες πιθανότητες) (Warneken, Lohse, Melis & Tomasell, 2010).
Καλό είναι να έχουμε στο νου μας ότι καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και μπαίνουν στην υποχρεωτική εκπαίδευση (6-7 χρονών) αποκτούν καλύτερη αίσθηση του τι είναι αποδεκτό κοινωνικά και τους νοιάζει περισσότερο η γνώμη των συνομηλίκων τους, οπότε είναι πιο πρόθυμα να μοιραστούν. Μέχρι τότε όμως μπορούμε να ενισχύουμε αποδεκτές κοινωνικά συμπεριφορές που θα συμβάλουν στην έννοια του “μοιράσματος” και της ενσυναίσθησης.
- Αφήνουμε όσο γίνεται ένα παιδί να παίξει με το παιχνίδι που ασχολείται κι όταν τελειώσει το παίρνει άλλος. Συνήθως όταν "χορτάσουν” ένα παιχνίδι είναι πιο έτοιμα να το αφήσουν. Στο παιδί που περιμένει λέμε: “Φαίνεται ότι δεν έχει τελειώσει ακόμη να παίζει με το παιχνίδι. Ας περιμένουμε μέχρι να τελειώσει”.
- Σε περίπτωση που αντιδράσει επιθετικά, λεκτικά ή σωματικά, τονίζουμε: “Φαίνεται ότι δε θέλεις να μοιραστείς αυτή τη στιγμή, αλλά είναι σημαντικό να είσαι ευγενικός”. Αν η ομιλία του έχει αναπτυχθεί αρκετά ενθαρρύνουμε να πει το ίδιο “Όταν τελειώσω θα σου το δώσω”, αλλιώς το λέμε εμείς για εκείνο.
- Επικεντρώνουμε την προσοχή στο συναίσθημα του άλλου παιδιού: "Θα χαρεί πολύ να παίξει με το παιχνίδι σου”, “Κοίτα πόσο λυπήθηκε που δε μπορεί να παίξει τώρα!” ή “Κοίτα πόσο χάρηκε που της έδωσες το αυτοκινητάκι σου!”.
Αν αντιθέτως, το παιδί μας προσπαθεί να αρπάξει το παιχνίδι ενός άλλου παιδιού και δυσκολεύεται να περιμένει όπως του έχουμε πει, καλό είναι αρχικά να σκεφτούμε ότι και η ματαίωση είναι ένα σημαντικό μάθημα ζωής κι έπειτα, εφόσον αναγνωρίσουμε το συναίσθημά του: “Βλέπω ότι δυσκολεύεσαι να περιμένεις”, προτείνουμε αν θέλει να παίξει με κάτι άλλο όσο περιμένει.
Προσπαθούμε να αφήσουμε το μοίρασμα να γίνει με φυσικό τρόπο, χωρίς έντονες παροτρύνσεις και επαίνους. Έρευνα έχει δείξει ότι όταν ένα παιδί μοιράζεται κάτι με δική του θέληση, νιώθει περισσότερο χαρούμενο και είναι πιο πιθανό να το ξανακάνει από μόνο του. Αντιθέτως τα παιδιά της έρευνας που δέχονταν έπαινο όταν μοιράζονταν, μπορεί να μοιράζονταν τελικά περισσότερα αντικείμενα, αλλά ένιωθαν λιγότερη χαρά (Wu, Zhang, Guo & Gross-Louis, 2017).
Τέλος, αυτό που έχω παρατηρήσει να λειτουργεί αρκετές φορές είναι η ανταλλαγή παιχνιδιών. Καλό είναι να παίρνετε πάντα μαζί σας κάποια παιχνίδια ώστε αν το παιδί σας θελήσει αντικείμενο άλλου παιδιού να δοκιμάσετε να κάνετε μια ανταλλαγή. Έτσι, και τα δύο παιδιά θα είναι χαρούμενα, παίζοντας το καθένα με ένα καινούριο παιχνίδι!
Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν όταν γίνεται επίσκεψη στο σπίτι. Στο σπίτι όλα τα παιχνίδια τα θεωρεί δικά του παιχνίδια και μπορεί να μη θέλει να τα μοιραστεί. Μπορείτε να δοκιμάσετε να ζητήσετε από το παιδί σας να διαλέξει 2-3 παιχνίδια που δε θέλει να μοιραστεί καθόλου ώστε να τα βάλετε σε άλλο δωμάτιο και να του τονίσετε ότι το παιδί που θα έρθει θα είναι καλεσμένος και το ευγενικό είναι να το αφήσουμε να παίξει κι εκείνο. (φυσικά αν αυτός είναι κοινωνικός κανόνας που δεν ενστερνίζεστε μπορείτε να μην το αφήσετε να παίξει με τίποτα).
Ένα άλλο "κόλπο" που μπορείτε να κάνετε είναι να ζητήσετε από την άλλη οικογένεια να φέρει κάποιο παιχνίδι μαζί, ώστε να γίνει η θαυματουργή ανταλλαγή!!
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αν αρπάξουμε ένα παιχνίδι από το παιδί μας για να το δώσουμε σε άλλο παιδί να παίξει του δίνουμε το μήνυμα: “Μπορείς να αρπάξεις από τον άλλον ό,τι θέλεις όποτε το θέλεις χωρίς να σε νοιάζει τι νιώθει”. Άρα χανουμε την ευκαιρία να μάθει τον σεβασμό και να αναπτύξει την ενσυναίσθηση.
Καλή τύχη αγαπημένοι μου γονείς!
MSc, Ψυχολόγος/Παιδοψυχολόγος
Εκπ. Παιγνιοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία:
Warneken, F., Lohse, K., Melis, A. P., & Tomasell, M. (2010). Young children share the spoils after collaboration. Psychological Science, 22 (2), p. 267-273, from https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0956797610395392.
Wu, Z., Zhang, Z, Guo, R. & Gross-Louis, J. (2017). Motivation counts: Autonomous but not obligated sharing promotes happiness in reschoolers, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2017.00867/full#h8.