Παιδοκεντρικός Διαδραστικός Ιστοχώρος 

Ως παχυσαρκία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορίζεται η μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους που μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την υγεία ενός ατόμου. Θεωρείται μια διατροφική διαταραχή η οποία αποτελεί παγκόσμια ασθένεια που έχει λάβει επιδημική μορφή πλήττοντας παιδιά, εφήβους και ενήλικες, απειλώντας σοβαρά τη δημόσια υγεία (WHO, 2000).

Η Ελλάδα για πολλά χρόνια βρίσκεται στην  πρώτη  θέση παγκοσμίως  στην  παιδική παχυσαρκία. Συγκεκριμένα, στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ,  2015) δείχνει ότι το 44% των αγοριών και το 38% των κοριτσιών σχολικής ηλικίας στην Ελλάδα είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα.

 

Η κλινική εικόνα ενός παχύσαρκου παιδιού μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τα αίτια που το οδήγησαν στη νόσο. Παρόλα αυτά κάποια χαρακτηριστικά σημάδια είναι τα εξής:

  • Ασυνήθιστη αύξηση βάρους, χωρίς ανάλογη αύξηση στη γραμμική ανάπτυξη.
  • Ξηρό δέρμα, δυσκοιλιότητα, δυσανεξία στο κρύο κι εύκολη κόπωση.
  • Βλάβη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. (αιμορραγία, επιληπτικές κρίσεις).
  • Συσσώρευση λίπους στο λαιμό και στον κορμό, αλλά όχι σε χέρια και πόδια.
  • Ραγάδες.
  • Υπέρταση.
  • Ανάρμοστη σεξουαλική ανάπτυξη για την ηλικία.
  • Εξαιρετικού βαθμού τριχοφυΐα,  ακμή  ή/και ακανόνιστη  έμμηνος  ρύση σε  κορίτσια εφηβικής ηλικίας. (Schwartz, 2016)

 

Κρίσιμες περίοδοι για την ανάπτυξη παιδικής κι εφηβικής παχυσαρκίας είναι (Dietz, 1994):

  • Η εμβρυϊκή περίοδος, 
  • Η περίοδος  αναστροφής  του Δείκτη Μάζας Σώματος  ή  περίοδος ανάκτησης  λίπους  (περίπου στην ηλικία των 6 ετών όπου ξεκινά η αύξηση του ΔΜΣ)  και
  • Η εφηβεία.

 

Πολλοί είναι οι παράγοντες κινδύνου που μαζί με τα γονίδια αλληλεπιδρούν και οδηγούν ένα παιδί ή έναν έφηβο στην παχυσαρκία. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τους παράγοντες αυτούς, να τους εντοπίζουμε κι έτσι να συμβάλουμε στην πρόληψη του φαινομένου.(Philippa, & Kanaka-Gantenbein, 2009) Οι πιο σημαντικοί από τους παράγοντες κινδύνου είναι οι παρακάτω:

  • Οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι γονείς είναι ένας τέτοιος παράγοντας αφού τα γονίδια αλλά και η συμπεριφορά και οι συνήθειες αυτών των γονέων μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί στην παχυσαρκία. (Agras et al, 2004)
  • Το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. (Gordon-Larsen, & Popkin, 2003)
  • Οι διατροφικές συνήθειες και πιο συγκεκριμένα ο μεγάλος αριθμός γευμάτων, το μεγάλο μέγεθος της μερίδας, η παράλειψη γευμάτων όπως για παράδειγμα το πρωινό, η κατανάλωση ζαχαρούχων ποτών και γρήγορου φαγητού καθώς και η ανυπαρξία οικογενειακών γευμάτων μες στη βδομάδα. (Καραβίδα και συν, 2016)
  • Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και η καθιστική ζωή. Η κατανάλωση τροφών μπροστά στην τηλεόραση, μπορεί να οδηγήσει στην υπερβολική κατανάλωση τροφής αφού η προσοχή είναι σε αυτό που προβάλλεται στην τηλεόραση και όχι στο αίσθημα κορεσμού. Στοιχεία δείχνουν ότι παιδιά που ξεπερνούν τις 5 ώρες την ημέρα έχουν 4 ½ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν υπέρβαρα σε σχέση με αυτά που δεν ξεπερνούν τις 2 ώρες την ημέρα. (Gortmaker et al, 1996)
  • Αυξημένο βάρος γέννησης, υπερβολική σίτιση ή υποσιτισμός σε κρίσιμες περιόδους (Ebbeling et al., 2002) και ο διαβήτης της μητέρας κατά την κύηση. (Ehrenberg et al, 2004)

 

Όσον αφορά στις επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας, η σημαντικότερη είναι το γεγονός ότι σχετίζεται άμεσα με την παχυσαρκία στην ενήλικη ζωή ακολουθούμενη από όλα τα συνωδά προβλήματα. (Singhth et al., 2008) Υπάρχουν πολλές ακόμη αρνητικές συνέπειες που προκαλούνται από τη χρόνια παιδική κι εφηβική παχυσαρκία. Οι πιο συχνές είναι οι ακόλουθες:

  • Σωματικές επιπτώσεις:

    Καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα αυξημένα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα και αναπτυξιακές διαταραχές όπως υπερπλασία των οστών ή δυσανάλογα μεγάλη σωματική ανάπτυξη σε σχέση με την ηλικία. (Dietz, 1997) Ακόμη, η παχυσαρκία σχετίζεται με εμφάνιση ορθοπεδικών νοσημάτων, με το σύνδρομο Χ αντίστασης στην ινσουλίνη (Reaven, 1988), καθώς και με αναπνευστικά νοσήματα όπως είναι η υπνική άπνοια και το άσθμα. (Belamarich et al., 2000) Τέλος, η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου Ι (Verbeeten et al., 2011) και η εμφάνιση τερηδόνας (Hayden et al., 2012) παρατηρείται συχνά σε παιδιά και εφήβους με παχυσαρκία.
  • Ψυχολογικές επιπτώσεις:

    Η παχυσαρκία δυσχεραίνει πολύ την ποιότητα ζωής του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, τέσσερις πτυχές που αφορούν στην ποιότητα ζωής επηρεάζονται πολύ. Πρώτον, οι σωματικές δραστηριότητες μειώνονται πολύ αφού σε πολλές από αυτές πιθανόν τα παιδιά με παχυσαρκία δε μπορούν να συμμετέχουν. Δεύτερον, η συναισθηματική κατάσταση του παιδιού επηρεάζεται πολύ από το άγχος για το βάρος του, από το στιγματισμό της νόσου και πιθανόν από σχολικό εκφοβισμό που μπορεί να δέχεται. Τρίτον, οι κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού επηρεάζονται αφού παιδιά με παχυσαρκία κάποιες φορές δείχνουν επιθετικότητα απέναντι στους άλλους ενώ άλλες φορές απομονώνονται. Τέταρτον, η σχολική επίδοση φαίνεται να είναι χαμηλή σε παιδιά με παχυσαρκία. (Schwimmer et al., 2003) Η παχυσαρκία επηρεάζει αρνητικά την εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό και το σώμα του, καθώς και την αυτοπεποίθησή του. (Thompson & Smolak, 2001) Τέλος, έχει βρεθεί ότι η χρόνια παχυσαρκία που ξεκινά από την παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, ιδιαίτερα στα αγόρια (Mastillo, 2003), ενώ η παχυσαρκία σε συνδυασμό με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, πολλές φορές οδηγεί σε διαταραχές διατροφής, κυρίως στα κορίτσια. (Burrows & Cooper, 2002)

  • Κοινωνικές επιπτώσεις:

    Υπάρχουν δύο τύποι δαπανών που συνδέονται με τη θεραπείατης παχυσαρκίας και των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτήν. Από τη μία πλευρά, είναι οι άμεσες δαπάνες, οι οποίες προκύπτουν  από τα  εξωτερικά  ιατρεία και  τις ενδονοσοκομειακές  υπηρεσίες υγείας (συμπεριλαμβανομένων των  χειρουργικών  επεμβάσεων), τις  εργαστηριακές  κι ακτινολογικές εξετάσεις, καθώς και τη φαρμακευτική θεραπεία της παχυσαρκίας (USDA, 2012). Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι έμμεσες δαπάνες, οι οποίες αφορούν στις απουσίες από τη δουλειά, στη μειωμένη αντοχή, στα μακροπρόθεσμα κινητικά προβλήματα, καθώς και στον πρόωρο θάνατο, που σχετίζονται με την παχυσαρκία (Colditz, 1992).  

Από όλα τα παραπάνω, αναδεικνύεται η σημασία της πρόληψης στο φαινόμενο της παχυσαρκίας που έχει αποκτήσει επιδημιολογική μορφή. Η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας φαίνεται να παρουσιάζει σημαντικά θετικά αποτελέσματα κυρίως μέσα από προγράμματα εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, παρεμβάσεων συμπεριφοράς και προαγωγής της δημόσιας υγείας (Waters et al., 2011). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ρόλος του σχολείου και των σχολικών παρεμβάσεων στην πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, ως σημαντικές αναδεικνύονται οι παρεμβάσεις που σχετίζονται με συμβουλές για τη διατροφή, σε συνδυασμό με την παροχή φρούτων και λαχανικών στα κυλικεία των σχολείων, οι συμβουλές σχετικές με τη σωματική δραστηριότητα, καθώς και η συμμετοχή της οικογένειας που φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο. (Katz et al., 2008). Επίσης, σήμερα ο μητρικός θηλασμός συγκαταλέγεται στα βασικά προληπτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να καταπολεμηθεί η επιδημία της παχυσαρκίας. (WHO, 2009)

Δήμητρα Καραμαούνα
Σύμβουλος Παιδαγωγικής Ψυχολογίας και Εκπαιδευτικής Πράξης

 

Πηγές:

Agras, W. S., Hammer, L. D., McNicholas, F., & Kraemer, H. C. (2004). Risk factors for childhood overweight: a prospective study from birth to 9.5 years. Journal of Pediatrics. 145(1), 20-25.

Belamarich, P. F, Luder, E., Kattem M., Mitchell, H., Islam, S., Luynn H., & Crain, E. F. (2000). Do obese inner- city children with asthma have more symptoms than non-obese children with asthma? Pediatrics, 106(6), 1436-1441.

Burrows A., & Cooper M. (2002). Possible risk factors in the development of eating disorders in overweight pre-adolescents girls. International Journal of Obesity and Deleted Metabolic Disorders. 26(9), 1268-1273.

Colditz, G. A. (1992). Economic costs of obesity. American Journal of Clinical Nutrition, 55, 503–507.

Cole, T. J., Bellizzi, M. C., Flegal, K. M., Dietz, W. H. (2000). Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey. British Medical Journal. 320, 1240-1243.

Daniels, S. R., Arnett, D. K., Eckel, R. H., Gidding, S. S., Hayman, L., Kumanyika, S., Robinson, N., Scott, B. J., Jeor, S., & Williams, C. L. (2005). Overweight in children and adolescents: pathophysiology, consequences, prevention, and treatment.  Circulation, 111(15).

Dietz, W. H. (1994) Critical periods in childhood for the development of obesity. American Journal ofClinical Nutrition. 59, 955-59.

Dietz, W. (1997). Health consequences of obesity in youth: childhood predictors of adult disease, Pediatrics, 101, 518.

Ebbeling, C. B., Pawlak, D. B., Ludwig, D. S. (2002). Childhood obesity: public health crisis, commonsense cure. Lancet. 360, 473-482.

Ehrenberg, H. M., Mercer, B. M., Catalano, P. M. (2004). The influence of obesity and diabetes on the prevalence of macrosomia. American Journal of Obstetrics & Gynecology.

Gordon-Larsen, P., Adair, L. S., Popkin, B. M. (2003). The relationship of ethnicity, socioeconomicfactors, and overweight in US adolescents. Obesity Research & Clinical Practice.11, 121-129.

Gortmaker, S. L., Must, A., Sobol, A. M., Peterson, K., Colditz, G. A., Dietz, W. H. (1996). Television viewing as a cause of increasing obesity among children in the United States. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine. 150, 356-62.

Hayden, C., Bowler, J. O., Chambers, S., Freeman, R., Humphris, G., Richards, D., Cecil, J. E. (2012). Obesity and dental caries in children: a systematic review and meta-analysis. Community Dentistryand Oral Epidemiology.

Katz, D. L., O’Connell, M., Njike, V. Y., Yeh M. C., Nawaz H. (2008). Strategies for the prevention and control of obesity in the school setting: systematic review and meta-analysis. International Journal of Obesity. 32(12), 1780-1789.

Καραβίδα, Β., Πέσχος, Δ., Βρυώνης, Γ., & Ευαγγέλου, Α. (2017). Ο ρόλος των διατροφικών συνηθειών στην παιδική παχυσαρκία. Archives of Hellenic Medicine, 34(1), 27–31.

Mastillo, J., Maron, T., Field, A. E., & Berkey, C. S. (2003). Childhood obesity: the modern epidemic. European Journal of Pediatrics, 162, 45-62.

Must, A., & Anderson, S. (2006). Body mass index in children and adolescents: considerations for population-based applications. International Journal of Obesity, 30, 590-594.

Philippa N., Kanaka-Gantenbein C. (2009). Childhood obesity: detection, risk factors and treatment. Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών. 56(1), 41-47.

Reaven, G. M. (1988). Role of insulin resistance in human disease. Diabetes. 37, 1495–1516.

Schwartz, S. (2016). Obesity in Children Treatment & Management. Medscape.

Schwimmer, J. B., Burnwinkle, T. M., Varni, J.W. (2003). Health related quality of life of severely obese children and adolescents.Journal of the American Medical Association. 289(14), 1813-1819.

Singh, A. S., Mulder, C., Twisk, J. W., Van Mechelen W., Chinapaw, M.J. (2008). Tracking of childhood overweight into adulthood: a systematic review of the literature. Obesity Reviews. 9(5), 474-478.

Thompson, J. K., & Smolak, L. (2001). Body image, eating disorders and obesity in youth.

Washington, DC: American Psychological Association, (pp. 127 – 141).

Verbeeten, K. C., Elks, C. E., Daneman, D., Ong K. K. (2011). Association between childhood obesity and subsequent Type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabetic Medicine. 28(1),10-18.

Waters, E., de Silva-Sanigorski, A., Hall, B. J., Brown, T., Campbell, K. J., Gao, Y., Armstrong, R., Prosser, L., Summerbell, C.D. (2011). Interventions for preventing obesity in children. Cochrane Database of Systematic Reviews. 7(12).

WHO (2000) Obesity: Preventing and managing the global epidemic.World Health Organization Τechnical Report Series.894 (i-xii), 1-253.

World Health Organization (2010). Global recommendations on physical activity for health. Geneva, Switzerland.

www.worldobesityday.com 


Συμπληρώστε το email σας για να λαμβάνετε ενημερώσεις για τα νέα μας!
 

Επικοινωνία

Επικοινωνήστε μαζί μας στο

info@kontastopaidi.gr