Πολλά είναι τα τραυματικά γεγονότα και οι καταστάσεις που έχουν αναφερθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες σε ένα παιδί ή έναν ενήλικα. Ως τραυματικό χαρακτηρίζεται το γεγονός που
αποτελεί απειλή για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα τη δική μας ή κοντινών μας ανθρώπων. Μπορεί να μας επηρεάσει αν το βιώσουμε εμείς οι ίδιοι, αν είμαστε μάρτυρες σε αυτό, και σπανιότερα εάν το πληροφορηθούμε και υπάρχει επαναληψιμότητα ή ακραία έκθεση σε απωθητικές λεπτομέρειες του γεγονότος αυτού. Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι ο έντονος φόβος και το αίσθημα αβοηθησίας. Κάποια παραδείγματα τραυματικών γεγονότων είναι οι εγκληματικές επιθέσεις, απαγωγές, βιασμοί, πόλεμοι, αιφνίδιος θάνατος κοντινού μας ανθρώπου, φυσικές καταστροφές...
Το τραύμα από φυσικές καταστροφές διαφέρει από τα υπόλοιπα τραύματα λόγω των πολλαπλών επιπτώσεων, της μακροχρόνιας διάρκειας και της μαζικής θυματοποίησης, σωματικής και ψυχολογικής, που προκαλεί. Επίσης, το τραύμα από φυσικές καταστροφές οδηγεί συχνότερα σε Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες όπως φαίνεται σε συγκριτικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί.
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής; Διαβάστε προσεκτικά για να την αναγνωρίσετε όσο γίνεται γρηγορότερα!
Τα πιο συχνά συμπτώματα ανά ηλικιακή φάση είναι τα παρακάτω.
Προσχολική ηλικία:
- κλάμα για μικρής σημασίας απογοητεύσεις.
- ξαφνική απουσία ελέγχου των σφυκτήρων.
- εκδήλωση έντονου φόβου.
- παλλινδρόμηση σε συνήθειες προηγούμενων αναπτυξιακών σταδίων (όπως πιπίλισμα του δακτύλου).
- αλλαγές/ προβήματα στη διατροφή.
- εκδήλωση άγχους αποχωρισμού από το πρόσωπο φροντίδας.
- απόσυρση και απώλεια διάθεσης.
Σχολική ηλικία:
έντονος φόβος και άγχος που συχνά εκδηλώνονται με:
- σωματικό πόνο (πονοκέφαλος, πόνος στην κοιλιά κ.λ.π).
- επιθετικές αντιδράσεις.
- διαταραχές ύπνου (αϋπνίες, εφιάλτες κ.λ.π).
- απόσυρση και απώλεια διάθεσης.
- νυχτερινή ενούρηση.
Εφηβεία:
στην εφηβεία τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της σχολικής ηλικίας. Παρουσιάζεται επίσης:
- αίσθημα σμίκρυνσης του μέλλοντος.
Κατά το DSM-V (εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ετερείας APA) για να γίνει η διάγνωση Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες θα πρέπει να πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια:
1ο κριτήριο: Το άτομο να παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα διεισδυτικά συμπτώματα που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός, τα οποία έχουν έναρξη μετά το τραυματικό γεγονός:
- Επαναλαμβανόμενες, μη ηθελημένες, διεισδυτικές μνήμες του τραυματικού γεγονότος που προκαλούν δυσφορία. (στα μικρά παιδάκια μπορεί να μην προκαλούν δυσφορία αλλά να εκφράζονται μέσα από το παιχνίδι).
- Επαναλαμβανόμενα όνειρα που προκαλούν δυσφορία των οποίων το περιεχόμενο ή το συναίσθημα σχετίζεται με το τραυματικό γεγονός.
- Αποσυνδετικές αντιδράσεις (π.χ. flashbacks) στις οποίες το άτομο αισθάνεται ή δρα σα να ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός. (στα μικρά παιδάκια τέτοιες εκδραματίσεις μπορεί να πραγματοποιούνται στο παιχνίδι).
- Έντονη ή παρατεταμένη ψυχολογική δυσφορία κατά την έκθεση σε ερεθίσματα που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια διάσταση του τραυματικού γεγονότος.
- Αξιοσημείωτες φυσιολογικές αντιδράσεις σε ερεθίσματα που μοιάζουν με κάποια διάσταση του τραυματικού γεγονότος.
- Αποφυγή ή προσπάθειες να αποφύγει μνήμες που προκαλούν δυσφορία, σκέψεις ή συναισθήματα σχετικά με το τραυματικό γεγονός.
- Αποφυγή ή προσπάθειες αποφυγής εξωτερικών υπενθυμίσεων του γεγονότος τα οποία διεγείρουν μνήμες που προκαλούν δυσφορία, σκέψεις ή συναισθήματα σχετικά με το τραυματικό γεγονός.
- Ανικανότητα να θυμάται μια σημαντική πτυχή του τραυματικού γεγονότος.
- Επίμονες και υπερβολικές αρνητικές πεποιθήσεις ή προσδοκίες σχετικά με τον εαυτό, τους άλλους ή τον κόσμο.
- Επίμονες διαστρεβλωμένες γνωσίες σχετικά με την αιτία ή τις συνέπειες του τραυματικού γεγονότος το οποίο οδηγεί το άτομο να κατηγορεί τον εαυτό του ή τους άλλους.
- Επίμονη αρνητική συναισθηματική κατάσταση.
- Αξιοσημείωτη μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες.
- Συναισθήματα αδιαφορίας και αποξένωσης από τους άλλους 7. Ανικανότητα να βιώσει θετικά συναισθήματα.
4ο κριτήριο: Το άτομο παρουσιάζει αξιοσημείωτες αλλαγές στη διέγερση και στην αντιδραστικότητα που σχετίζεται με το τραυματικό γεγονός με έναρξη ή επιδείνωση μετά το τραυματικό γεγονός, όπως παρουσιάζεται από δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- Ευερέθιστη συμπεριφορά και θυμωμένα ξεσπάσματα (με μικρή ή καθόλου πρόκληση) που εκφράζονται με λεκτική ή σωματική επιθετικότητα προς τα άτομα ή τα αντικείμενα.
- Αλόγιστη ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά .
- Επαγρύπνηση.
- Υπερβολική αντίδραση ξαφνιάσματος.
- Προβλήματα στη συγκέντρωση.
- Διαταραχές ύπνου.
Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική δυσφορία ή χειροτέρευση στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή σε άλλους σημαντικούς τομείς.
Η διαταραχή δεν αποδίδεται αλλού όπως στις φυσιολογικές επιδράσεις ουσιών (π.χ. φαρμάκων, αλκοόλ) ή σε άλλη ιατρική κατάσταση.
Όσο δύσκολη κι αν είναι η κατάσταση, ας μην αμελήσουμε τα παιδιά...
Μας χρειάζονται...
Δήμητρα Καραμαούνα
Σύμβουλος Παιδαγωγικής Ψυχολογίας και Εκπαιδευτικής πράξης
Πηγές
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
Azarian, A., Skripchenko-Gregorian, V. (1998). Children in Natural Disaster: An Experience of the 1988 Earthquake in Armenia.
Θέματα Ψυχοδυναμικής Παιδοψυχιατρικής (2008). Αθήνα. Εκδόσεις Καστανιώτης.